W poszukiwaniu śladów przeszłości w Andaluzji nie sposób pominąć Castellar de la Frontera. Historia miejscowości sięga wieków i wiąże się z jej strategicznym położeniem na skalistym wzniesieniu. Ówczesna wioska była miejscem osadnictwa ludzi jeszcze w czasach paleolitu i neolitu.
W odmętach dziejów
Miejscowość położona jest w prowincji Kadyks, w Andaluzji. Jest również częścią regionu określanego jako Campo de Gibraltar. Obecnie życie mieszkańców koncentruje się w trzech miejscach, którymi są: Castellar Viejo (potocznie zwane El Castillo), Castellar Nuevo i La Almoraima. Tym, co wyróżnia to miejsce na tle innych, jest również występująca tutaj wyjątkowa odmiana rośliny chaparral. Dziś Castellar de la Frontera jest popularne również ze względu na średniowieczny zamek, który jest najważniejszą atrakcją turystyczną okolicy.
Obecność człowieka na tych terenach została udokumentowana już w okresie paleolitu i neolitu poprzez znaleziska licznych malowideł naskalnych. W starożytności żyjący tutaj Iberowie wybudowali wieżę Lascutana w Alcalá de los Gazules, niedaleko Castellar. W czasach rzymskiego panowania nad tymi ziemiami, w bezpośrednim sąsiedztwie wieży wzniesiono małą osadę, z której zachowały się pozostałości budynków mieszkalnych.
Z okresu dominacji na tym terenie Wizygotów pochodzą liczne znaleziska archeologiczne. Największy rozkwit nastąpił jednak dopiero podczas islamskiego panowania na Półwyspie Iberyjskim. W 711 roku zbudowano cytadelę, a w tym samym czasie powstała również osada mieszkalna, która ze względu na swoje położenie – na granicy z Grenadą – odegrała istotną rolę w czasie wojen o Grenadę w XV wieku.
Castellar de la Frontera było jednym z ogniw w łańcuchu fortec królestwa Nasrydów. Stanowiła łącznik z wieżą Palmones i zatoką Algeciras, a na północy z Jimena de la Frontera. Ważnym wydarzeniem dla regionu było zdobycie zamku przez Juana de Saavedra, dowódcę Jimena de la Frontera, co miało miejsce w 1434 r. Juan II przyznał Juanowi de Saavedra zarząd nad miastem i to jego rodzina Arias de Saavedra panowała tutaj przez kolejne pokolenia.
Malownicze położenie
Sama miejscowość wyróżnia się charakterystycznym kształtem widzianym z góry, a przede wszystkim szerokimi ulicami i białymi domami z dużymi dziedzińcami. Posiada również osobliwość, która odróżnia ją od innych w regionie – mianowicie domy mają duże ogrody ozdobione trawnikami i palmami – cechuje także je duża różnorodność kwiatów.
Wśród kluczowych zabytków miasta należy wymienić zamek Castellar – twierdzę Nasrydów zbudowaną między XII a XV wiekiem. Zamek Castellar wznosi się na stromym zboczu wzgórza. Położony jest w centrum Parku Naturalnego Los Alcornocales, między rzekami Guadarranque i Hozgarganta. Nieopodal zlokalizowany jest zbiornik wodny Guadarranque.
Mauretańska twierdza pełniła funkcję rezydencji hrabiów Castellar. Analizując architekturę obiektu, warto zwrócić uwagę na nieregularny plan i otoczone murem ogrodzenie z barbakanem oraz wieżami. W samym centrum zamku znajduje się plac paradny, który prowadzi do wewnętrznej wioski z bielonymi domami i wąskimi, krętymi uliczkami.
Warto wspomnieć, iż budowla została częściowo odrestaurowana w 1979 r. Od połowy XVIII wieku zamek Castellar i otaczający go obszar należały do książęcego rodu Medinaceli – aż do początku XX wieku, kiedy to część ich ziem została wywłaszczona. Około 1970 r. prywatna firma nabyła Finca La Almoraima, zamek Castellar i klasztor od rodziny Medinaceli.
Wioska Castellar de la Frontera została w 1963 r. uznana za zabytek historyczno-artystyczny, a od 2019 r. znajduje się na liście najpiękniejszych wiosek Hiszpanii. Kiedy w pierwotnej wiosce – otoczonej murem zamku – zabrakło miejsca, stała się ona zalążkiem Castellar Viejo, dziś znanego również po prostu jako „El Castillo” i scedowała nowoczesność na Castellar Nuevo, które zaczęło się rozwijać od 1971 r. Stąd warto skierować się do twierdzy hrabiów Castellar – z ratuszem i barokowym kościołem Divino Salvador.
W poszukiwaniu śladów przeszłości
Pałac hrabiów Castellar, obecna siedziba ratusza miejskiego, to budynek zbudowany między XV a XVI wiekiem oraz… wyburzony w 1977 r. W przeszłości pełnił funkcję więzienia podczas wojny domowej, a następnie stał się szkołą dla zakonów trynitarskich. Po jego wyburzeniu rozpoczęto prace rekonstrukcyjne budynku, wykorzystując oryginalne wzory i ślady przeszłości – w tym między innymi stare fotografie i dokumenty.
Innym miejscem wartym odwiedzenia jest Almoraima, której historia sięga XVI wieku i łączy się z budową w 1603 r. klasztoru San Miguel de La Almoraima, zajmowanego wówczas przez Zakon Braci Bosych z La Merced. Klasztor San Miguel de La Almoraima został przeniesiony na własność książąt Medinaceli w 1868 r.
Kolejne ważne wydarzenie historyczne, związane z nazwą Almoraima, to rozpoczęcie działalności przez La Almoraima Cork Company. Firma ta była dobrodziejstwem dla niepewnej gospodarki regionu, opierającej swoje główne źródło utrzymania na zasobach oferowanych przez dąb korkowy – dominujące w roślinności tego obszaru drzewo. Almoraima zaczęła być zaludniana przez nowych mieszkańców, a rozwój przemysłu korkowego doprowadził także do powstania w 1890 r. połączenia kolejowego na linii kolejowej Algeciras – Bobadilla.
Święty Chrystus z Almoraimy
To wizerunek pochodzący z 1603 r., sprowadzony z Madrytu na prośbę Beatriz Ramírez de Mendoza, hrabiny Castellar. Arystokratka złożyła obietnicę wybudowania klasztoru w Castellar i wywiązała się z niej w 1603 r., kiedy to założono klasztor La Almoraima. Równocześnie hrabina sprowadziła wizerunek Chrystusa. W latach 1837-1840, w związku z procesem likwidacji przeprowadzonym przez rząd, bracia z klasztoru La Almoraima sprzedali całą swoją własność.
W 1973 r. spadkobiercy księcia Medinaceli, ówcześni właściciele obrazu, przekazali dzieło – Cristo de la Almoraima – społeczności lokalnej Castellar.
Warto odwiedzić także kościół parafialny Divino Salvador, który jest najważniejszą świątynią w okolicy. Zbudowany w dotychczasowej lokalizacji starożytnego arabskiego meczetu, składa się z dwóch wyraźnie zróżnicowanych części, odpowiadających dwóm etapom jego budowy. Gotycka absyda pochodzi z XIV wieku, natomiast dobudówka w stylu późnogotyckim – z przełomu XV i XVI wieku.
Istotna rola Guadarranque
Znaczenie Castellar de la Frontera jako wioski i pod względem zasobów wzrosło w 1960 r., kiedy rozpoczęto prace nad budową zbiornika Guadarranque. Obecnie jest to jedno z głównych źródeł wody pitnej w Campo de Gibraltar, wraz ze zbiornikiem Charco Redondo w Los Barrios.
Oprócz dostarczania wody pitnej wszystkim mieszkańcom regionu, zbiornik Guadarranque zaspokaja inne potrzeby, takie jak zaopatrzenie sektora przemysłowego w Zatoce Gibraltarskiej i nawadnianie wszystkich działek rolnych w okolicy. Jest położony u podnóża skalistego i wzniesionego wzgórza, skąd można kontemplować widoki, korzystając z magicznego położenia zamku – znajdującego się na szczycie góry. Zbiornik Guadarranque ma powierzchnię aż 435 ha.
