Wielkanoc w Andaluzji, znana jako Semana Santa, jest jednym z najważniejszych i najbardziej uroczystych wydarzeń w ciągu roku. Świętowanie zaczyna się w Niedzielę Palmową, kiedy ludzie wychodzą na ulice, aby pozdrawiać Jezusa, który wjeżdża do miasta na osiołku.
Hiszpania to kraj, który przez całe stulecia był uważany za bastion katolicyzmu. Świadczyć może o tym m.in. fakt, że od VI w. do końcówki XX w. była to oficjalna i państwowa religia. To również państwo, w którym działała słynna hiszpańska inkwizycja, utworzona w 1480 r. przez parę królewską – Ferdynanda II i Izabelę I, która po wyparciu z Półwyspu Iberyjskiego muzułmanów zajmowała się tropieniem mniej lub bardziej domniemanych odstępstw od wiary.
Dzisiaj obraz Hiszpanii jest nieco inny niż kilkaset lat temu, lecz wciąż prawie 70% mieszkańców Hiszpanii stanowią katolicy, dlatego nie może dziwić fakt, że najważniejsze święto – Wielkanoc, jest od setek lat hucznie obchodzone przez mieszkańców Półwyspu Iberyjskiego.
Barwne procesje na ulicach
Tradycja obchodów Wielkanocy przez Hiszpanów jest odmienna od tej, którą znamy w Polsce. Podczas gdy my malujemy pisanki i przygotowujemy święconki, które następnie niesiemy do kościoła, a półki sklepowe pękają od wszelkiego rodzaju ozdób wielkanocnych – zajączków, koszyków i kurczaczków, w Hiszpanii celebracja Wielkanocy ma bardziej mistyczny kształt.
Okres Wielkanocy w Hiszpanii nazywa się Semana Santa, czyli Święty Tydzień, którego początek przypada na Niedzielę Palmową. Gdy w Polsce trwa okres przygotowań do świąt, w Hiszpanii są one już w pełni celebrowane. Od niedzieli do niedzieli, w większości miast organizowane są procesje będące najważniejszym elementem obchodów. Wydarzenia te odbywają się z ogromnym rozmachem, a udział w nich jest jedną z tradycji w Hiszpanii.
Miastem, które jest najbardziej znane z obchodów Semana Santa, jest stolica Andaluzji – Sewilla, nazywana często również miastem maryjnym. Tradycja miejskich procesji sięga końca XVI w. i początku XVII w. Pierwsza procesja została zarządzona w 1604 r. przez ówczesnego kardynała Fernando Niño de Guevara. Dzisiaj do Sewilli co roku zjeżdżają tysiące turystów z całego świata, aby podziwiać tamtejsze obchody Semana Santa.
Jak przebiega procesja?
Czoło procesji wyznacza zazwyczaj olbrzymi, bogato zdobiony krzyż (cruz de guia), symbolizujący Mękę Pańską. Ważną rolę w uroczystościach odgrywa muzyka, a w procesjach często biorą udział lokalne orkiestry marszowe, które wykonują utwory o charakterze religijnym.
Każdy z uczestników procesji ma przypisaną konkretną rolę, a jego strój, niesione insygnia i dodatki reguluje wewnętrzny kodeks bractwa. Szczególną uwagę turystów przyciągają zazwyczaj nazarenos, noszący szaty pokutne (capirote), na które składają się charakterystyczne stożkowe kaptury zakrywające głowy i twarze, a także luźne tuniki przewiązane w pasie sznurkiem lub wstęgą.
Tutejsze capirote wywodzą się ze średniowiecznej tradycji, gdy były zarezerwowane dla ludzi pokutujących, którzy na znak pokuty za popełnione grzechy szli przez miasto w kapturach zakrywających szczelnie twarze, by nie mogli zostać uznani za grzeszników. Kobiety często noszą mantylę (mantilla), czyli czarną koronkową chustę, zarzuconą na głowę i ramiona.
Ważną rolę w każdej procesji odgrywają także tzw. costaleros, czyli mężczyźni niosący na swoich barkach drewniane platformy (pasos), na których przedstawione są poszczególne sceny z Pasji Chrystusa. Niektóre z niesionych figur mają nawet po kilkaset lat i uważane są za dzieła sztuki. Ciężar niesionych figur powinien spoczywać na siódmym kręgu szyjnym, chronionym specjalnym kawałkiem materiału. Tempo pochodu nadaje tzw. capataz, który wskazuje drogę mężczyznom niosącym pasos. Capataz to mayordomo tronu istny dyrygent procesji. Zwrócony przodem do ołtarza wydaje braciom komendy, kieruje ich ruchem, tempem i kontroluje wykonywane z ołtarzem manewry. Uderzeniem w dzwon zawieszony przy trono daje znak do kilkuminutowego odpoczynku podczas procesji i jego zakończenie.
Bractwa działają od wieków
Organizacja procesji przechodzących ulicami hiszpańskich miast to ogromne przedsięwzięcie, za które opowiadają bractwa pokutnicze zwane cofradías. Zrzeszają one wiernych – zarówno osoby duchowne, jak i świeckie, należące do konkretnych parafii. Najstarsze bractwa, funkcjonujące do dzisiaj, powstały w XV-XVI w. Tym, co odróżnia stowarzyszenia, jest indywidualny kodeks, a także kolor szat czy insygnia świadczące o przynależności do niego.
Przynależność do bractw jest podtrzymywana z pokolenia na pokolenie – członkowie rodzin traktują to jako element tradycji rodzinnej. Dziś największe parafie skupiają nawet kilka tysięcy członków i to właśnie oni aktywnie uczestniczą w procesjach. Najbardziej rozpoznawalnymi, a zarazem najbardziej charakterystycznymi dla obchodów Semana Santa są członkowie bractw nazywani nazarenos, celebrujący Wielkanoc w szatach pokutnych. Na głowach noszą oni spiczaste kaptury – zasłaniające twarze, z wyjątkiem otworu na oczy. W trakcie pochodów niosą długie świece, krzyże lub insygnia bractwa.
Członkowie bractw w trakcie procesji niosą duże platformy, zwane pasos, na których znajdują się figury Chrystusa, Matki Boskiej oraz scenki pasyjne. Dawną tradycją, która dzisiaj jest już prawie niespotykana, jest samobiczowanie się przez pokutników. Udział w tym rytuale mogli wziąć jedynie mężczyźni.
W obchodach Semana Santa w Sewilli uczestniczy obecnie prawie 70 bractw, dzięki czemu ulicami stolicy Andaluzji przez cały tydzień przechodzą najbardziej imponujące procesje, podziwiane przez dziesiątki czy nawet setki tysięcy osób, w tym licznych turystów z całej Hiszpanii i Europy.
Procesje w Maladze
Malaga co roku hucznie celebruje Semana Santa. Mieszkańcy biorą udział w licznych procesjach, których podczas tegorocznych obchodów będzie aż 45! Jednocześnie wszystkie mają tę samą trasę – zaczyna się ona na Plaza de Constitution, podąża wzdłuż Calla Larion, następnie Alameda Principal i zmierza ku Katedrze. Jeśli chcecie podziwiać najważniejsze wydarzenie religijne w Hiszpanii w pełnej krasie, to koniecznie ustawcie się wzdłuż tej trasy.
Niedziela Palmowa
Oficjalne rozpoczęcie procesji nastąpi 2 kwietnia, czyli w Niedzielę Palmową. Największą uwagę bez wątpienia będzie przykuwał tronos, na którym znajdzie się ołtarz Cofradia Pollinica, przedstawiający wjazd Jezusa do Jerozolimy na osiołku. Tego dnia w procesji zawsze licznie uczestniczą dzieci – ubrane w tuniki i niosące palemki wielkanocne.
Jeśli zdarzy Wam się wziąć udział w procesji wśród reprezentantów bractwa Lagrimas y Favores, to nie zdziwcie się, jeśli spotkacie… Antonio Banderasa. Hiszpański aktor od wielu lat jest jednym z ambasadorów Andaluzji i dumnie uczestniczy w obchodach Semana Santa.
Wielki Poniedziałek
W Wielki Poniedziałek zdecydowanie polecamy udział w niezwykle barwnej i radosnej procesji organizowanej przez bractwo Gitanos. Jego członkowie, śpiewając i tańcząc, podążają za trono z Chrystusem o śniadej cerze. Tego dnia przez Malagę przechodzi również najpopularniejszy ołtarz Jezusa Zniewolonego – El Cautivo. Procesja trwająca do godz. 4 nad ranem gromadzi tysiące osób.
Wielki Wtorek
Najdłuższą procesję podczas całego Semana Santa organizuje w Wielki Wtorek bractwo Nueva Esperanza. Rozpoczyna się ona po południu i trwa aż 12 godzin. Tego dnia zobaczymy Pannę Młodą Malagi – Virgen del Rocío, zwaną „Oblubienicą z Malagi”, czyli ołtarz bractwa Rocio z postacią Maryi ubraną w białe szaty. Dodatkowym elementem przyciągającym wzrok widzów jest utkany płaszcz z żywych kwiatów, w który przyodziana jest figura Matki Boskiej.
Wielka Środa
Procesje odbywające się od Wielkiej Środy do Wielkiej Niedzieli mają już bardziej tradycyjny i klasyczny wymiar. Tego dnia na ulicach Malagi będziemy mieli okazję zobaczyć procesję, podczas której wierni niosą jeden z najcięższych tronos Malagi – Virgen de la Paloma. Niesiony jest on przez 290 braci, a cały przemarsz dodatkowo ozdabiają uwalniane gołębie.
Wielki Czwartek
W Wielki Czwartek – symbolizujący ostatnią wieczerzę – na ulicach Malagi spotkamy tronos z największą liczbą figur świętych, którym opiekują się przedstawiciele bractwa Cena. Tego dnia odbywa się także jedna z najbardziej lubianych i najsłynniejszych procesji – Mena, organizowana przez bractwo Cristo de la Buenamuerte. Tak jak dzień wcześniej, w defiladzie uczestniczą mundurowi – legioniści, odśpiewujący pieśń „Novio de la muerte” niosą krzyż z Chrystusem, natomiast żołnierze marynarki wojennej dumnie maszerują z ołtarzem z Maryją.
Wielki Piątek
Wielki Piątek to dzień największej powagi – przeżywany w skupieniu. Tego dnia uczestnicy obchodów Semana Santa wyruszają z niemal wszystkich historycznych dzielnic Malagi i prawie wszystkie procesje odbywają się bez udziału orkiestry. Jedną z najbardziej emocjonujących procesji jest pochód bractwa Monte Calvario z ołtarzem przedstawiającym Jezusa zdjętego z krzyża w objęciach Maryi. Natomiast procesja bractwa Sepulcro jest oficjalną procesją całego Wielkiego Tygodnia, w której biorą udział władze miasta i przedstawiciele najważniejszych instytucji. Pogrzeb Jezusa symbolizuje trono z jego figurą ułożoną na katafalku. Obchody Wielkiego Piątku zamyka procesja bractwa Dziewicy Servitas z ołtarzem Maryi, która odbywa się w ciemnościach i przy głośno odmawianych modlitwach swoich braci.
Niedziela Wielkanocna
Po Wielkiej Sobocie bez procesji, Wielki Tydzień kończy się w Niedzielę Wielkanocną procesją Chrystusa Zmartwychwstałego, organizowaną przez Stowarzyszenie Bractw – będące zwierzchnikiem wszystkich bractw w Maladze. W porównaniu do piątkowych obchodów, niedzielna – pełna kolorów procesja – przepełniona jest radosną atmosferą, a jej uczestnicy dumnie celebrują zmartwychwstanie Chrystusa. W trakcie miejskiej defilady możemy podziwiać ołtarz Jezusa Zmartwychwstałego oraz Matki Boskiej Królowej Nieba. Procesja rozpoczyna się w katedrze i przechodzi przez centrum miasta wśród wesołych okrzyków, wiwatów i oklasków lokalnej społeczności oraz turystów z wielu stron świata.
Trasę procesji poznacie tutaj, a z całym programem obchodów Semana Santa w Maladze możecie zapoznać się pod tym linkiem.
Wielkanocne smakołyki
Wielkanoc w Hiszpanii posiada również swoje tradycje kulinarne. Na Półwyspie Iberyjskim w Niedzielę Wielkanocną rodziny najpierw udają się na mszę, a następnie wspólnie zasiadają do stołu, na którym znajdują się m.in.:
- Torrijas: potrawa bardzo zbliżona do tostów francuskich, spożywana najczęściej w okresie Wielkanocy. Składa się z chleba, zanurzonego w mleku i jajku, a następnie smażonego i posypanego cukrem lub oblanego miodem. Czasem możemy także spotkać wersję, w której na wierzchu znajduje się spalony cukier – podobnie jak crème brûlée.
- Pestiños: chrupiące, smażone w głębokim tłuszczu placki, aromatyzowane anyżem i pomarańczą oraz szkliwione cukrem lub miodem. To danie, które znajdziemy najczęściej na andaluzyjskich stołach.
- Monas de Pascua: Hiszpanie przywiązują ogromną wagę do słodkości na świątecznych stołach. Monas de Pascua to ciasto wielkanocne, spotykane często w regionach Katalonii i Walencji. Tradycyjnie składają się ze słodkich krążków chlebowych, przypominających nasze polskie drożdżówki z ułożonym na środku całym, pomalowanym jajkiem, a posypane są kandyzowanymi kawałkami owoców i cukru.
- Buñuelos: małe pączki o nieregularnych kształtach. Są smażone na głębokim tłuszczu i zwykle posypane cukrem.
